Volgens het stereotype beeld dat van deze dadergroep bestaat, zijn loverboys ‘knappe jongens met vlotte praatjes die een meisje verleiden. Zij beloven haar een gezamenlijke toekomst en geven haar cadeaus. Vervolgens buiten zij haar uit.’ Zo stonden zij althans bekend, toen het begrip ‘loverboy’ in de jaren 90 ontstond. Maar wat zijn de kenmerken van de huidige generatie loverboys? Welke methoden gebruiken zij om hun doel te bereiken en wie worden er slachtoffer van?
Op deze vragen is een antwoord gezocht in een onderzoek naar loverboyproblematiek. Er is in kaart gebracht wat deskundigen in de praktijk zien van de loverboyproblematiek. En welk beeld hebben zij van deze daders? Ook is een aantal dossiers van loverboyzaken nader onderzocht.
Uit het onderzoek is gebleken dat een loverboy een binnenlandse mensenhandelaar is die (jonge) vrouwen uitbuit, in de seksindustrie of daarbuiten. Hierbij speelt een combinatie van intimidatie, manipulatie, chantage en dreiging een grote rol. Soms is er sprake van een relatie. Een ‘relatie’ is in dit verband een rekbaar begrip: er kan beter gesproken worden van emotionele afhankelijkheid die gecreëerd wordt bij het meisje.
Dé loverboy anno 2017 bestaat echter niet, want de gebruikte methoden en de (persoons)kenmerken van de loverboys verschillen per geval. De deskundigen waarmee is gesproken, stellen unaniem vast dat het daardoor lastig is een eenduidig profiel op te stellen van een loverboy.
In 2015 heeft het Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha) 119 mogelijke slachtoffers van loverboys geregistreerd, in 2014 waren dit er 216. De meeste slachtoffers zijn van autochtone afkomst en zijn tussen de 15 en 20 jaar oud. Sommige slachtoffers zijn meerdere jaren achter elkaar aangemeld, wat wil zeggen dat ze herhaaldelijk slachtoffer zijn geworden van loverboypraktijken.
Deskundigen zien vaak narcistische, gewetenloze en antisociale trekken bij de loverboys
Uit huidig onderzoek is naar voren gekomen dat de groep slachtoffers met een lichte verstandelijke beperking (LVB), gegroeid lijkt te zijn ten opzichte van voorgaande jaren. Deze meisjes zouden door hun verstandelijke beperking extra gevoelig zijn voor chantage en manipulatie. Daarnaast kan gesteld worden dat islamitische meisjes in sommige regio’s steeds vaker slachtoffer worden. De eer- en schaamtecultuur kan ervoor zorgen dat deze doelgroep een makkelijk doelwit vormt voor de loverboy. Immers, vanwege die cultuur zijn deze slachtoffers eerder geneigd hun slachtofferschap te verzwijgen en geen hulp te zoeken.
Hieronder volgt een overzicht van daderkenmerken die aanwezig zijn bij het merendeel van de onderzochte loverboys. Hierbij moet een kanttekening geplaatst worden: dit is niet hét profiel van de loverboy, maar een voorzichtig overzicht dat gebaseerd is op overeenkomsten tussen zaken en ervaringen van deskundigen. De gemiddelde loverboy:
Een laatste opmerking hierbij is dat hoewel een loverboy vaak deze kenmerken bezit, dat wil niet zeggen dat elke jongere met deze kenmerken een loverboy wordt. In dat ingewikkelde proces spelen namelijk meerdere factoren een rol.
De gezinssituatie kan een beschermende factor zijn of een risicofactor in het ontstaan van loverboyproblematiek. In veel van de onderzochte gevallen blijkt dat de jongens een opvoeding hebben gekregen waarin weinig grenzen worden gesteld aan het gedrag. Ook andere problemen zijn regelmatig aan de orde. Zoals: verwaarlozing, het hebben van een lage sociaaleconomische status en het ontbreken van een positief rolmodel. Het verlangen naar rijkdom, status en een beter leven kan leiden tot delinquent gedrag en dus ook tot loverboyproblematiek. Vooral wanneer de omgeving van de loverboy weinig sociale controle uitoefent. Soms helpt die omgeving zelfs mee: wanneer die een positieve houding heeft tegenover criminaliteit worden de jongens ondersteund in plaats van gecorrigeerd.
Chantage, manipulatie, geweld en dwang zijn een grotere rol gaan spelen in de loverboymethode
Ook bepaalde karaktertrekken kunnen een risicofactor vormen. Deskundigen zien in de praktijk vaak narcistische, gewetenloze en antisociale trekken bij de loverboys. Deze karaktertrekken zouden het makkelijk maken om zonder gewetenswroeging meisjes te gebruiken voor eigen gewin. Bewijzen dat loverboys deze psychische kenmerken bezitten is echter lastig, omdat deze jongens in detentie vaak niet meewerken aan psychiatrisch onderzoek.
Tot slot vormt de veranderende seksuele moraal onder daders en slachtoffers een risicofactor. Het is normaal geworden om op zeer jonge leeftijd seksueel actief te zijn. Jongeren zijn zich niet (of minder) bewust van de mogelijke gevaren van bijvoorbeeld sexting, waarbij seksueel getinte foto’s en/of berichten gedeeld worden.
Het langdurige inpalmen, het geven van cadeaus en het voorhouden van een gezamenlijke toekomst in aanloop naar de uitbuiting wordt in de praktijk maar af en toe teruggezien. Dit stereotype beeld van een loverboy is dus niet meer actueel. Chantage, manipulatie, geweld en dwang zijn een grotere rol gaan spelen in de loverboymethode dan de (schijn)relatie. En er wordt sneller overgegaan tot uitbuiting dan eerder het geval was. De loverboymethode kan worden ingedeeld in 3 fasen:
Het ronselen gebeurt steeds vaker online. Sociale media worden gebruikt om gemakkelijk vertrouwen te winnen en af te spreken. Ook in het tot stand komen van een afhankelijkheidsrelatie spelen sociale media een rol: gevoelig beeldmateriaal is namelijk eenvoudig te verspreiden via dit medium. Door chantage wordt een afhankelijkheidsrelatie gecreëerd waardoor de stap naar uitbuiting sneller kan worden gezet. De uitbuiting vindt plaats in meerdere sectoren. Zo worden meisjes uitgebuit in de seksindustrie, maar worden ze ook gedwongen tot bijvoorbeeld drugshandel en het afsluiten van leningen of telefoonabonnementen. Zolang de loverboys er geld aan verdienen is het voor hen niet relevant op welke manier ze de slachtoffers uitbuiten.
Loverboyproblematiek is een fenomeen dat continu in ontwikkeling is. Methoden moeten voortdurend worden aangepast omdat loverboys zo effectief mogelijk geld willen verdienen. Elk slachtoffer zal door de loverboy anders benaderd en behandeld worden. De loverboy lijkt aan te voelen waar de kwetsbaarheden van het slachtoffer zitten en hoe hij deze kan benutten. De dynamiek van het fenomeen vraagt om een eveneens dynamische en adequate aanpak.
Het voorbeeld dat een jongere krijgt vanuit zijn omgeving is van cruciaal belang
Het voorbeeld dat een jongere krijgt vanuit zijn omgeving is van cruciaal belang. Vanuit dit perspectief zou het goed zijn om ouders, omgeving en de eigen culturele gemeenschap bewust te maken van de ernst van de problematiek en hen te betrekken in de aanpak hiervan. Ouders moeten weten waar hun kinderen mee bezig zijn en moeten tijdig betrokken worden in het proces als jongeren dreigen af te glijden.
De volgende uitdaging is om zowel potentiële daders als slachtoffers bewust te maken van de mogelijk problematische gevolgen van de huidige seksuele moraal en het gedrag dat hierbij hoort. Dit kan de drempel voor het uitbuiten van meisjes verhogen. Het kan daarnaast potentiële slachtoffers bewust maken van hun kwetsbaarheid die kan voortkomen uit bepaalde gedragingen.
Het is gebleken dat de problematiek complexer in elkaar zit dan het klassieke beeld van een loverboy ons doet denken. Loverboys gaan met hun tijd mee en hun methoden zijn continu in ontwikkeling: zij hebben voor hun slachtoffers verschillende werkwijzen. Van dé loverboy en dé loverboymethode kan je dan ook niet spreken. De aanpak van deze problematiek moet dan ook maatwerk zijn waarbij de kennis van dader-, slachtofferkenmerken en verschillende methoden in context wordt geplaatst. <<
Nadia Dorst studeerde Forensische Criminologie aan de Universiteit Leiden. Dit artikel is gebaseerd op haar afstudeeronderzoek naar loverboyproblematiek in Nederland. De auteur is beschikbaar voor vragen en discussies via e-mail: nadia.dorst(at)hotmail.com.